Mart ayında ABD'yle yaptığı askeri işbirliği anlaşmasının feshedildiğini duyuran Nijer cuntasından konuyla ilgili açıklama geldi. Askeri cuntanın atadığı başbakan Lamine Zeine, ABD'nin önde gelen gazetelerinden Washington Post'a konuştu.
Bugün yayımlanan röportajda bu kararın ABD'nin tehditleri sonucu alındığı vurgulandı.
Zeine, ABD'nin Afrika İşlerinden Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Molly Phee'nin martta Niemey'e giderek Nijerli liderlerle görüştüğünü hatırlattı.
Phee'nin İran ve Rusya'yla ilişkileri yoğunlaştırmaları halinde güvenlik konusundaki işbirliğinin bitirilebileceğini söylemesinin ve İran'a uranyum satma anlaşmasının imzalanması durumunda yaptırım uygulama tehdidi savurmasının sorun yarattığını belirtti:
Sözlerini bitirdiğinde 'Madam söylediğiniz şeyleri iki maddede özetleyeceğim' dedim. Birincisi, buraya bizi kendi ülkemizde tehdit etmek için gelmişsiniz. Bu kabul edilemez. Ve kimlerle ilişki kurabileceğimizi söylemek için gelmişsiniz ki bu da kabul edilemez. Ve tüm bunları küçümser tonda, saygısızlık göstererek yaptınız.
Zeine, İran'la herhangi bir uranyum anlaşması imzalamadıklarını da sözlerine ekledi.
Washington Post'un konu hakkındaki yorum talebini yanıtlayan ABD'li bir yetkili, mesajlarının Washington'la koordineli olarak Nijer'deki gelişmeler üzerine profesyonelce iletildiğini savundu.
İsmini vermek istemeyen yetkili, Niemey yönetimine bir ültimatom verilmediğini, seçim sunulduğunu öne sürdü.
Ayrıca gelecek aylarda ABD güçlerinin düzenli olarak çekilip bir başka yere konuşlandırılacağını da ifade etti.
26 Temmuz 2023'te yapılan darbeyi kınayan ABD, kendi kanunlarını gerekçe göstererek güvenlik desteğine ve terör karşıtı eylemlerine ara vermişti. Devrilerek ev hapsine alınan Muhammed Bazum'un serbest bırakılması için açık çağrıda bulunmuştu.
Bu duruma da işaret eden Zeine, Washington yönetimiyle ilgili şu ifadeleri kullandı:
Teröristler halkı katledip köyleri yakarken topraklarımızdaki Amerikalılar hiçbir şey yapmadı. Topraklarımıza gelip teröristlerin bize saldırmasına izin vermek, arkadaşlık işareti sayılmaz. Birleşik Devletler'in, müttefiklerini savunmak için neler yaptığını Ukrayna ve İsrail'de gördük.
Darbeden sonra 1500 Fransız askerinden ülkeyi terk etmeleri istenirken Amerikan askerlerine açık kapı bırakılmıştı. Zeine, Fransız bayraklarını yakan göstericilerin Amerikan bayraklarını salladığı fotoğrafları, aralıktaki ilk ziyaretinde Phee'ye gösterdiklerini anlattı.
"Nijerliler 'Amerikalılar bizim dostumuz, teröristlerin yok edilmesini bu sefer sağlayacaklar' diyordu" ifadelerini kullanan Zeine, taleplerine Washington yanıt verseydi ne Rusya'dan ne de diğer ülkelerden yardım isteyeceklerini savundu.
Zeine, darbe sonrasında kendileriyle aylarca görüşmeyen Washington'ın tutumunu kendilerine "kucak açan" Rusya, Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri'yle kıyasladı.
Kritik üs tehlike altında
ABD'nin çekileceğinin açıklanmasıyla birlikte Rusya için bölgedeki fırsat büyüdü. Geçen ay birliklerini Amerikan askerlerinin bulunduğu hava üssünün bir başka bölgesine konuşlandıran Moskova, Nijer ordusuna eğitim ve hava savunma sistemi desteği vereceğini bildiriyor.
Nijer'de bine yakın ABD askeri bulunuyor. Sahra Çölü'nün güney ucundaki Agadez kenti yakınlarında da Niger Air Base 201 isimli bir İHA üssü yer alıyor.
Niger 201, ABD'nin Afrika'da İHA operasyonlarını da yürüttüğü en büyük ikinci üs konumunda. İlk sıradaysa Doğu Afrika ülkesi Cibuti'deki daimi üs var.
İnşaatı ve finansmanı ABD'ye, mülkiyetiyse Nijer ordusuna ait üs, yüksek teknolojili uydu iletişim sistemleriyle 2019'dan bu yana hizmet veriyor.
Nijer devletinden 10 yıllığına kiralanan Niger 201, ABD'nin en büyük ve en pahalı İHA üssü olarak kabul ediliyor.
İnşası için 110 milyon dolar, yıllık bakımı içinse 30 milyon dolar harcayan ABD, söz konusu üssü, Sahel'deki ana istihbarat ve gözetleme merkezi olarak kullanıyor.
Nijer, Mali ve Burkina Faso, Batı'dan kopuyor mu?
Nijer, Batı ülkelerinin Sahel bölgesindeki son büyük güvenlik ortağı konumundaydı.
Temmuzda Muhammed Bazum iktidarını devirerek yönetime el koyan Nijer cuntası, Avrupa Birliği'yle yapılan iki güvenlik anlaşmasını da aralıkta iptal etmişti. Nijer'le AB arasında, Sahel bölgesindeki radikal İslamcı militanlara karşı yürütülen savaşa yönelik işbirliği anlaşmaları vardı.
Cunta yönetimlerinin iktidarda olduğu Batı Afrika ülkeleri Nijer, Mali ve Burkina Faso, ülkelerindeki militanlarla mücadele için ortak güvenlik gücü oluşturmaya karar verdiklerini önceki aylarda duyurmuştu.
Üç ülkede El Kaide ve IŞİD'e bağlı militanların gerçekleştirdiği şiddet eylemleri nedeniyle sivil hükümetlere karşı öfke oluşmuş ve bu durum peş peşe gelen askeri darbelere zemin hazırlayan faktörlerden biri olmuştu.
Eski sömürgecileri Fransa'yla ilişkileri keserek Rusya'yla yakınlaşma yoluna giden Nijer, Mali ve Burkina Faso geçen yıl bir federasyon kurma hedefiyle Sahel Devletleri İttifakı'nı oluşturmuştu.
Üç ülkenin yönetimleri ocakta, bölgesel blok Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu'ndan (ECOWAS) çekileceklerini de açıklamıştı. ECOWAS, askeri darbeler nedeniyle üç ülkeye de daha önce yaptırım uygulamıştı.
Independent Türkçe
